(Opinie) Nederland is in de ban van het coronavirus. Dit onbekende virus kan worden getypeerd als een Zwarte Zwaan. Een plotselinge en onverwachte gebeurtenis met een wereldwijde impact, die leidt tot een ernstige maatschappelijke ontwrichting. Een zwarte zwaan betekent handelen in onzekerheid. Er is veel meer dat we niet weten, dan wat we wel weten. Bovendien is de situatie complex, moet snel worden geschakeld en moeten onder grote tijdsdruk besluiten worden genomen. Dat rechtvaardigt een crisisaanpak waar ook in andere Europese landen al voor is gekozen. Daarnaast is een specifiek kenmerk van een zwarte zwaan de ‘fear factor’. Angst als emotionele dimensie bij de bevolking speelt een belangrijke rol. Dat bepaalt namelijk het onderscheid tussen het coronavirus en de normale seizoengriep.
Het coronavirus domineert al wekenlang de media. Wat opvalt is dat alleen specialisten uit de zorgsector duiding geven aan deze gebeurtenis. Virologen en artsen leggen uit wat het coronavirus is, dat we onze handen moeten wassen, dat we moeten niezen in de mouw, dat we al dan niet mondkapjes moeten dragen en hoe te handelen in geval van besmetting. Een herhaling van zetten en weinig nieuwe informatie. Inmiddels blijkt de crisissituatie van kleur te verschieten. Er is niet alleen sprake van een volksgezondheidscrisis, maar ook van een economische crisis (bedrijven hebben het moeilijk), een financiële crisis (dalende beurskoersen), de reisbranche die onder grote druk staat (Nederlanders in quarantaine tijdens vakantie) en evenementenorganisaties (Songfestival en Formule 1) die zich afvragen wat te doen? Er moeten veel vragen worden beantwoord die de zorgsector en het ministerie van VWS overstijgen. Daarom is de tijd nu rijp voor een multidisciplinaire en integrale aanpak en het activeren van een daartoe geëigende nationale en regionale crisisorganisatie.
Op rijksniveau is dat de Interdepartementale Commissie Crisisbeheersing (ICCB) als voorportaal van de Ministeriële Commissie Crisisbeheersing (MCCB). Daarnaast zal het Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC) te Driebergen op uitvoerend niveau moeten gaan coördineren. Op regionaal niveau zijn de 25 veiligheidsregio’s aan zet. Organisaties waarbinnen publiek- en private partijen onder leiding van het openbaar bestuur nauw samenwerken in de aanpak van deze crisis. De significante voordelen van deze crisisstructuur zijn een brede focus en afstemming tussen alle betrokken disciplines, het naadloos aansluiten op de Duitse en Europese crisisorganisatie en het richting geven aan heldere besluitvorming en effectieve communicatie met de bevolking.
De pandemie scoort al jarenlang hoog in het risicoprofiel van Nederland. Stel dat we het coronavirus binnen afzienbare tijd onder controle krijgen, dan is het wachten op de volgende zoönotische infectieziekte die zich aandient. We moeten dan minder verrast zijn en ons daar in algemene zin beter op voorbereiden door middel van een nationaal pandemieplan en een pandemieplatform. Een aanpak waarin scenario’s worden doordacht en maatregelen worden voorbereid voor alle sectoren van de samenleving. Precies de benadering die ook in 1999 is gekozen met het Millenniumplatform onder leiding van Jan Timmer. Het blijft lastig om geleerde lessen uit het verleden toe te passen in het heden.
Gert-Jan Ludden
